Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2007

H Μεγάλη Παρασκευή στο χωριό μου

H Μεγάλη Παρασκευή στο χωριό μου

(Σπαρτιά Κεφαλληνίας)

«εις μνημόσυνον αιώνιον)

Από μικρό παιδί με την παρακίνηση τής γιαγιάς μου (που σύμφωνα με τη παράδοση ήθελε να την φωνάζω «νόνα»[1])έπρεπε να σπεύσω στο καλανάρχο[2]

τής Παναγίας[3] να λάβω μέρος ,σαν «αναγνώστης»[4] αλλά και σαν ασκούμενος ψάλτης στις Ιερές Ακολουθίες τής Μεγάλης Εβδομάδος. Η παρουσία μου στο ναό ήταν συνεχής σ’ όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα και γίνονταν με δική μου επιθυμία και συμμετοχή .Οι παιδικές μνήμες και η αγάπη στην Εκκλησία αλλά και η συμμετοχή στις ακολουθίες ,έγιναν βίωμα έτσι που μέχρι σήμερα ,μου είναι σχεδόν αδύνατον να μην συμμετάσχω ενεργά στη εκκλησιαστική ζωή ,όπου κι’ αν βρίσκομαι ,αν και προσπαθώ να παίζω τον όμορφο ρόλο τού «Πασχαλιάτικου ψάλτη»[5] στη εκκλησία του χωριού μου.

Η Μεγάλη Παρασκευή ,είναι μια Μεγάλη Μέρα για όλους τούς Χριστιανούς που επιμένουν να τηρούν τις παραδόσεις και τα ήθη και τα έθιμα τού τόπου. Σ’ όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν η Μεγάλη Παρασκευή στο χωριό μου είχε κάτι το ξεχωριστό ,αφού ήταν η μόνη μέρα που ακόμα και οι λεγόμενοι «αλιβάνιστοι» [6] πήγαιναν στη εκκλησία ,φορώντας μάλιστα «τα καλά »τους ρούχα .

Η Μεγάλη Παρασκευή, [7]άρχιζε και συνεχίζονταν όλη τη μέρα με την «πένθιμη κωδωνοκρουσία»[8] Το πρωινό της Μεγάλης Παρασκευής και καθ’ όλη τη διάρκεια της Ακολουθίας των «Μεγάλων Ωρών» ,έβλεπες σιγά σιγά να συγκεντρώνεται μέγα πλήθος στην Εκκλησία που με κατάνυξη παρακολουθούσε την Ακολουθία ευλαβικά και με μεγάλη συμμετοχή, από τα Προσευχητάρια που κρατούσαν κυρίως οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά.

Κατά την προσέλευση στην Εκκλησία ,οι περισσότεροι προσκυνούσαν το Εσταυρωμένο και έσπευδαν ,στη αριστερή θύρα τού Ιερού και παρέδιδαν στο Ιερέα μικρό σημείωμα με τα ονόματα των πεθαμένων προσφιλών τους προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στη ακόλουθη ειδική τελετή .

Μετά το πέρας τής Ακολουθίας των Μεγάλων Ωρών και του Εσπερινού τής Μεγάλη Παρασκευής κατά τον οποίον γίνεται η «Αποκαθήλωση» επακολουθεί η ακόλουθη θαυμαστή κατ’ εμένα τελετή.

Μετά την απόλυση τού Εσπερινού τής Μ Παρασκευής ,ο ιερέας εισέρχεται μόνος στο Ιερό ,όπου κλείνει και τις τρεις Θύρες

Γίνεται σαφές ότι καθ’ όλη την διάρκεια της τελετής ουδείς εισέρχεται στο Ιερό του Ναού .

Ο ψάλτης ψέλνει αργά σε ήχο πλάγιο α’ το ακόλουθο:

«Το Ηλιον κρύψαντα τάς ιδίας ακτίνας και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν τώ του Σωτήρος θανάτω,ο Ιωσήφ θεασάμενος προσήλθε τώ Πιλάτώ και καθικετεύει λέγων. Δός μοι τούτον τον ξένον ,όν ομόφυλοι μισούντες θανατούσιν ών ξένον.δός μοι τούτον τον ξένον ,όν ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον ξένον.δός μοι τουτον τον ξένον ,όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς τε και ξένους. δός μοι τούτον τον ξένον ,όν Εβραίοι τώ φθόνω απεξένωσαν κόσμω .δός μοι τούτον τον ξένον ,ίνα κρύψω έν τάφω ,ός ως ο ξένος ούκ έχει τήννκεφαλήν πού κλίνη.δός μοι τούτον τον ξένον ,όν η Μήτηρ καθορώσα νεκρωθέντα εβόα.Ω Υιέ και Θεέ μου ,εί και τά σπλάχνα τιτρώσκομαι ,και καρδίαν σπαράττομαι ,νεκρόν σε καθορώσα ,αλλά τη σή Ανασταάσει θαρρούσα μεγαλύνω.και τούτοις τοίνυν τοίς λόγοις δυσωπών τον Πιλάτον ο ευσχήμων ,λαμβάνει του Σωτήρος το Σώμα ,ό και φόβω ,εν σινδόνι ενειλήσας και σμύρνη ,κατέθετο εν τάφω τον παρέχοντα πάσι ζωήν τήνν αιώνιον ,και το μέγα έλεος» »

ενώ στο προ τού Ιερού τού Ναού χώρο συγκεντρώνονται και γονατίζουν με αναμμένα κεράκια στα χέρια τα παιδιά τού χωριού, πίσω τους στέκουν οι γονείς τους ,στη εκκλησία εκείνη την ώρα βρίσκεται το σύνολο σχεδόν τού πληθυσμού τού χωριού ,ακόμα προσέρχονται και άνθρωποι πολλής μεγάλης ηλικίας που λόγω ασθενειών αδυνατούν να λάβουν μέρος σε άλλες Ακολουθίες η Μυστήρια.

Ακολουθεί κατανυκτική σιωπή στο πλήθος καθ’ όλη την διάρκεια της ψαλτικής ,μετά το πέρας της ψαλτικής τού ανωτέρω εξέρχεται ο ιερεύς φέρων πλήρη ιερατική στολή κρατά στα χέρια του τα «τίμια δώρα» και κάμνει μικρή δέηση υπέρ υγείας και ακολουθεί αμέσως μετά ευχή «υπερ αναπαύσεως των ψυχών των κεκοιμημένων δούλων τού Θεού » και αρχίζει να μνημονεύει τούς κεκοιμμημένους Αρχιερείς του νησιού, τους κεκοιμμημένους προκατόχους του ιερείς τού χωριού ,τούς κεκοιμημένους μοναχούς και ακολουθεί η μνημόνευση κατά οικογένεια όλων εκείνων που από αιώνων έχουν αποδημήσει εις «αιωνίους μονάς» .

Η σκηνή είναι ιδιαιτέρως συγκινητική και εξαιρετικά συμβολική .

Εκείνη τήν στιγμή μέσα στο Ναό βρίσκεται ολόκληρος ο πληθυσμός τού χωριού μας ,μπροστά στη Αγία Πύλη βρίσκονται τα παιδιά .η ελπίδα τού χωριού το αύριο του τόπου ,πίσω τους οι γονείς τους και ο ιερέας μνημονεύει όλους τούς πεθαμένους χωριανούς .Εκείνη τήν στιγμή ,είναι η μοναδική σ’ ολόκληρη την εκκλησιαστική ζωή τού χωριού μας ,η αληθινή «ζώσα εκκλησία» είναι πραγματικότητα. Διότι μέσα στη εκκλησιά τού χωριού μας την ώρα τού παράδοξου αυτού ομαδικού μνημόσυνου , βρίσκεται ολόκληρο το χωριό ,τα παιδιά ,το μέλλον τού τόπου ,οι γονείς, οι γέροντες και «οι ψυχές των από αιώνων κεκοιμημένων »

Μετά το πέρας του μνημόσυνου και μόνον τα τελευταία χρόνια ο ιερέας με επιθυμία των χωριανών και μίμηση συμβαινόντων αλλού ,μεταβαίνει στο νεκροταφείο και προβαίνει σε «τρισάγιο» επί των τάφων .

Το βράδυ τής Μεγάλης Παρασκευής κατά τη περιφορά τού Επιταφίου τα βήματα μας οδηγούνται στο νεκροταφείο τού χωρίου μας ,όπου πέραν από τα προβλεπόμενα «εγκώμια» με μεγάλη συγκίνηση ψάλλουμε :

«Και των κεκοιμημένων ανάστησον Θεέ μου ενδόξει όταν έλθεις»

Αθήναι 23 Μαρτίου 1999



[1] Η γιαγιά στα Ιταλικά .

[2] Ο καλανάρχος είναι το ειδικό αναλόγιο στο οποίο τοποθετούν οι ψάλτες τα ιερά βιβλία (το
Ψαλτήρι, τα Mηναια,την Παρακλητική κλπ)και κατ’ επέκταση είναι ο χώρος οπου ψάλλουν οι ψάλτες στην εκκλησία ,οπου βρίσκονται και τα καθισματα ( στασίδια) τους

[3] Τού Ιερού Ναού τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου

[4] ΑΝΑΓΝΏΣΤΗΣ είναι εκείνος που εκτελεί το λειτούργημα της αναγνώσεως των ιερών κειμένων που δεν ψάλλοντα στις ιερές Ακολουθίες

[5] Δανείζομαι τον τίτλο από το σχετικό διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

[6] Αυτοί που ποτέ δεν πήγαιναν στη Εκκλησία ,με μοναδική εξαίρεση τη Μ Παρασκευή και σε περίπτωση κηδείας συγχωριανού τους

[7] Η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών άρχιζε στις 8 πμ και στη συνέχεια ακολουθούσε ο Εσπερινός ,όπου διεξήγετο «η Αποκαθήλωση».Ιδιαίτερα σημαντικό στην Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών είναι η από τον Αναγνώστη ,ενώπιον του Εσταυρωμένου απαγγελία του «Σήμερον Κρεμάται» στην «ενάτη ώρα»

[8]Καθ’ όλη την διάρκεια της Μ. Παρασκευής διεξάγεται η λεγόμενη «πένθιμη κωδωνοκρουσία»,δηλαδή το κτύπημα της καμπάνας με ειδικό αργό τρόπο που δεικνύει «πένθος»

Δεν υπάρχουν σχόλια:

τα καλαντα

«ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΝΑ ΧΑΙΡΕΣΤΕ ΠΑΝΤΑ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ, ΣΩΜΑΤΙΚΩΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΩΣ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟΙ.» Τα Χριστούγεννα ήταν η πιο αγαπημένη μας γιορ...