Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΣΠΑΡΤΙΝΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΤΗΣ ΠΑΝ.ΠΑΝΑΣ

Το 1864, ο ερχομός του εκλεκτού των Βρετανών Δανού πρίγκιπα Γουλιέλμου Γλύξμπουργκ ως βασιλέως της Ελλάδας Γεωργίου Α', εγκαινίαζε επισήμως την νέα εποχή. Είχαν προηγηθεί συνεννοήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων ώστε να τεθούν οι επί μέρους όροι της παραχώρησης των Επτανήσων στην Ελλάδα. Η Γαλλία, σ' αυτές τις συνεννοήσεις, εξασφάλισε να διατηρηθούν τα προνόμια της καθολικής Εκκλησίας στα Ιόνια νησιά, η Αυστρία εξασφάλισε να μη θιγούν τα εμπορικά και ναυτιλιακά προνόμια των υπηκόων της και προς τούτο αξίωσε τη διηνεκή στρατιωτική ουδετερότητα των νησιών. Λόγο στις συνεννοήσεις είχαν και η Ρωσία και η Πρωσία. Σε όλες αυτές τις συνεννοήσεις απουσίαζε η Ελλάδα, η οποία όταν επληροφορήθη τους επαχθείς όρους διαμαρτυρήθηκε διά της αποστολής του Χαρίλαου Τρικούπη στο Λονδίνο. Ο τελευταίος, και με τη βοήθεια του Γλάδστωνος, υπουργού Οικονομικών της Βρετανίας, πέτυχε την απάλυνση των όρων, ώστε η στρατιωτική ουδετερότητα να περιορισθεί μόνο στην Κέρκυρα και στους Παξούς και τα εμπορικά και ναυτιλιακά προνόμια των ξένων υπηκόων να ισχύσουν μόνον για μια δεκαπενταετία⁸.
Γράφει ο εκ των Αληθών Ριζοσπαστών Παναγιώτης Πανάς, το 1888, χρονιά θανάτου του Μομφεράτου: "Η αγγλική κυβέρνησις, το μεν όπως εξέλθη της δυσκόλου εν Επτανήσω θέσεώς της, το δε όπως εδραιώσει την εν Ελλάδι επιρροήν της, ήτις τότε ήτο εις το κατακόρυφον αυτής σημείον, απεφάσισε να παραχωρήση τας υπ' αυτής, δικαιώματι του ισχυρού, κατεχομένας νήσους, αλλ' υπό τον όρον της εκλογής αρεστού αυτή ηγεμόνος και αποχής από πάσης προς απελευθέρωσιν των δούλων ημών αδελφών ενεργείας. Έμπορος, δεν ηδύνατο να λησμονήσει την πολιτικήν του συμφέροντος. Παρεχώρει την Επτάνησον, όπως κατακτήσει ηθικώς την Ελλάδα. Επίστευεν, ίσως, ότι ούτω πράττουσα θα κατώρθου να μεταφέρη τον αρμοστήν της από Κερκύρας εις Αθήνας, θέτουσα επί κεφαλής αυτού βασιλικόν στέμμα. Υπό τοιούτους όρους τελουμένη, η ένωσις είχεν απολέσει δια τους εν Κεφαλληνία ριζοσπαστικούς παν θέλγητρον, και ο Ιωσήφ Μομφεράτος, ο από της πρώτης αυτού εμφανίσεως εν τω πολιτικώ σταδίω καταπολεμήσας και ηγεμόνας και συνθηκολογίας και ελέη, ο ακάματος των αρχών της Γαλλικής Επαναστάσεως απόστολος, δεν ηδύνατο, χωρίς να προδώσει την πολιτικήν του πίστιν, να συμμετάσχη των τοιούτων ενεργειών και να εργασθή υπό σημαίαν ην ανέκαθεν κατεπολέμησεν"¹.
Ο Ζερβός Ιακωβάτος και ο Μομφεράτος διαφώνησαν με τη συμβιβαστική τελική πράξη της Ένωσης και, αν και πρωτεργάτες της Ένωσης στους πιο δύσκολους καιρούς, αρνούμενοι να απολαύσουν τέτοιες επινίκιες δάφνες στο τέλος, αποχώρησαν από την ΙΒ' Βουλή (προτελευταία Ιόνια Βουλή, 1862), στην οποία είχαν εκλεγεί τιμητικώς στις θέσεις του προέδρου και του αντιπροέδρου, αντιστοίχως.

---

1. Πανάς, Π., 1888, |Βιογραφία Ιωσήφ Μομφεράτου|.